پاسخ شاخص های رشدی، عملکرد و کارایی فیزیولوژیک و بازیافت ظاهری نیتروژن ذرت دانه‌ای به چند کشتی همزمان لگوم ها و سطوح مصرف کود اوره

سابقه و هدف: کشاورزی پایدار تلفیقی از دانش مدیریت است که می تواند در بلند مدت از نظر بیولوژیک، زیست محیطی و اقتصادی ارزش افزوده مطلوبی به همراه داشته باشد. یکی از راهکارهای حرکت به سمت کشاورزی پایدار، بکارگیری مخلوطی از گیاهان گونه های مختلف در زراعت می باشد (1). در بسیاری از نقاط دنیا پذیرفته شدن کشت چند گیاه با هم به عنوان جزئی مرسوم از مدیریت اکوسیستم های زراعی، ثابت کرده است که این نوع کشت ها می تواند مزایای مشخصی را بر حسب درجه تنوع در زمان و مکان داشته باشد (4). کشت مخلوط می تواند به عنوان یک عامل مهم در کشاورزی پایدار مؤثر باشد و نظر به نیاز متفاوت گونه ها در مخلوط، رقابت برون گونه ای نیز کمتر خواهد بود. تحقیقات نشان می دهد که برتری زیستی زراعت مخلوط نتیجه استفاده کامل تر از منابع رشد است (39). هدف از انجام این تحقیق بررسی شاخص های رشدی، عملکرد و کارایی فیزیولوژیک و بازیافت ظاهری نیتروژن ذرت دانه­ای به چند کشتی همزمان لگوم ها و سطوح مصرف کود اوره بود مواد و روشها: این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی در سال زراعی 92-1391 انجام شد. تیمار مصرف سطوح مختلف کود اوره در چهار سطح شامل: عدم مصرف کود اوره (شاهد)، مصرف 75 کیلوگرم در هکتار کود اوره، مصرف 150 کیلوگرم در هکتار کود اوره، مصرف 225 کیلوگرم در هکتار کود اوره که یک سوم آن در زمان کاشت و مابقی کود با اقساط مساوی در مرحله هشت برگی و مرحله شروع تاسل دهی به مزرعه داده شد و تیمار چند کشتی همزمان در چهار سطح شامل: کشت ذرت خالص (شاهد)، کشت ذرت + نخود، کشت ذرت + لوبیا چشم بلبلی و کشت ذرت + ماش سبز بود. صفاتی مانند ارتفاع بلال، کارایی فیزیولوژیکی نیتروژن در ذرت، وزن خشک چوب و پوشش بلال، تعداد شاخه در لگومها، تعداد دانه در گیاه لگومها، شاخص برداشت ذرت، وزن علوفه تر ذرت + لگومها، بازیافت ظاهری نیتروژن در ذرت و قطر ساقه مورد ارزیابی قرار گرفتند. یافته ها: نتایج جدول تجزیه واریانس نشان داد که اثر تیمار کود اوره و تیمار چند کشتی همزمان با لگومها بر صفات ارتفاع بلال دهی ذرت، کارایی فیزیولوژیکی نیتروژن در ذرت، تعداد شاخه در لگومها، تعداد دانه در گیاه لگومها، شاخص برداشت ذرت، وزن علوفه تر ذرت + لگومها، بازیافت ظاهری نیتروژن در ذرت و قطر ساقه معنی دار بود. به طوری که بیشترین مقدار کارایی فیزیولوژیکی نیتروژن ذرت با میانگین 75/22 کیلوگرم بر کیلوگرم مربوط به تیمار مصرف 225 کیلوگرم کود اوره + کشت خالص ذرت و کمترین مقدار آن با میانگین 38/4 کیلوگرم بر کیلوگرم مربوط به تیمار مصرف 75 کیلوگرم در هکتار کود اوره + کشت خالص ذرت بود. همچنین بیشترین و کمترین میزان عملکرد دانه با میانگین 1/8 و 5/4 تن در هکتار به ترتیب مربوط به تیمار مصرف 225 کیلوگرم در هکتار نیتروژن + کشت خالص ذرت و تیمار عدم مصرف کود اوره + کشت همزمان ذرت و ماش سبز بود. نتیجه گیری: استفاده از روش های تغذیه تلفیقی گیاهان می تواند باعث افزایش کارایی مصرف عناصر غذایی و تولید محصولاتی با کمیت و کیفیت بیشتر شود. همچنین با کاهش مصرف کودهای شیمیایی از طریق کم شدن میزان هدرروی و آبشویی آنها، موجب کاهش آلودگی های زیست محیطی آب های سطحی و زیرزمینی می شود. در نتیجه در تداوم تولید و پایداری اکوسیستم های زراعی و طبیعی بسیار اهمیت خواهد داشت.